Manastir Gornjak

Manastir Gornjak se nalazi u dolini reke Mlave, između Petrovca na Mlavi i Žagubice, 65 km jugoistočno od Požarevca, odnosno na 18 km od Petrovca ka Žagubici. Izgrađen je u periodu od 1376-1380. godine kao zadužbina kneza Lazara. Sudeći po mnogobrojnim pomenima u istorijskim izvorima, u manastiru se živelo bez prekida. Od srednjovekovnih građevina sačuvale su se glavna manastirska crkva, posvećena Vavedenju i kapela u pećini, posvećena Svetom Nikoli.

Po osnovnoj arhitektonskoj zamisli, gornjačka crkva pripada moravskoj školi. Vavedenjska crkva ima trolisnu osnovu sa kupolom. Priprata je naknadno dozidana, kao i zvonik sa tremom. Živopis je slabo očuvan, a 1847. godine preslikao ga je Živko Pavlović, slikar iz Požarevca. Boljom očuvanošću odlikuju se preostale freske u kapeli Svetog Nikole. Poznati srpski pisac, Đura Jakšić, napisao je poemu "Put u Gornjak".

Idući na jug u zaledjini klisure zatičemo manastir Gornjak, na najlepšem mestu klisure, u pećini ispod litice Jezevca i Vukana. Zadužbina je Kneza Lazara a podignut je izmedju 1379-1381. godine. Bio je spaljen u vreme II sv. rata kada su izgorele sve dragocenosti: Povelja kneza Lazara, barjak cara Dušana i mnoge knjige. Manastir poseduje sveske iz XIV, XVII i XVIII veka. Obnovljen je 1847 godine. Zanimljiva je predstava na južnom stubu, blizu porte, na kome je Isus predstavljen kao dobar pastir kome je oko vrata čovek a ne jagnje.

Iz vremena Stefana Lazarevića je pronadjen pečat od tuča sa natpisom Nikodim, mitropolit smederevski i braničevski,1667.

U sredini pečata je bio lik Svetog Nikole, što bi značilo da je manastir posvećen ovom svecu. Sama klisura je dobila ime po vetru gornjaku koji tu stalno duva.